තොරතුරු පද්ධති (Information Systems)

තොරතුරු පද්ධතියක් යනු මිනිසුන්, ක්‍රියාකරකම් සහ තාක්ෂණය යන සංරචක වල අන්‍යෝන්‍ය සබැඳුමකි. මෙමඟින් තොරතුරු එක්රැස් කිරීම හෝ නැවත ලබා ගැනීම, සැකසීම, ගබඩා කිරීම සහ බෙදාහැරීම යන කාර්යයන් සිදුකර මිනිසාගේ එදිනෙදා සිදුවන සියලු කටයුතු කර ගැනීම සඳහා දායක වේ. තොරතුරු පද්ධතියක් අපට ප්‍රධාන වශයෙන් කොටස් දෙකකට වෙන් කර දැක්විය හැකිය. එනම් පරිගණක තාක්ෂණය පාදක වූ තොරතුරු පද්ධති සහ පරිගණක තාක්ෂණය පාදක නොවන තොරතුරු පද්ධති ලෙසයි.

පරිගණත තාක්ෂණය අන්තර්ගත පද්ධතියක් ලෙස ස්වයංක්‍රීයක ටෙලර් යන්ත්‍රය දැක්විය හැකිය.

පරිගණක තාක්ෂණය අන්තර්ගත නොවන පද්ධතියක් ලෙස ජීවි සහ භෞතික පද්ධතීන් දැක්විය හැකිය.

​ස්වයංකෘත පද්ධති (Automated Systems)

තොරතුරු පද්ධතියක් මෙහෙයවීම සඳහා පුද්ගල මැදිහත්වීමක් අවශ්‍ය වුවත් ස්වයංකෘත පද්ධති මෙහෙයවීම සඳහා පුද්ගල මැදිහත්වීමක් අවශ්‍ය නැත. මෙවැනි පද්ධති මෙහෙයවීම සඳහා යොදාගනු ලබන්නේ පරිගණකයි.

උදාහරණ ලෙස සම්පූර්ණයෙන් ස්වයංක්‍රීය රෙදි සෝදන යන්ත්‍රයක් දැක්විය හැක. මෙහිදී යන්ත්‍රය මත සවිකර ඇති ක්ෂුද්‍ර චිපයක් මඟින් යන්ත්‍රයට ලබාදෙන ජලය ප්‍රමාණය, කැරකැවෙන වාර ගණන සහ වේලන කොටස තුළ උෂ්ණත්වය යනාදී සියල්ල පාලනය කරනු ලබයි.

කාර්යාලයීය ස්වයංක්‍රීය පද්ධති. (Office Automation System)

අංකිත ආකරයට නිර්මිත, එක්රැස් කරගත්, සමාලෝචනය කළ සහ ගබඩා කරගත් ආයතිනක දත්ත කිසියම් මූලික කාර්යයක් සඳහා හෝ අභිමතාර්ථයක් මුදුන් පමුණුවා ගැනීම සඳහා හෝ උපයෝගී කරගැනීම මෙමඟින් සිදුවේ.

පැරණි ආයතන ස්වයංක්‍රීයන පද්ධතියන් හී යතුරු ලියනය සහ ඡායා පිටපත් යන්ත්‍රය ප්‍රධාන කාර්යභාරයක් ඉටු කරන ලදී. නමුත් අද වන විට එවැනි පද්ධති වල විද්‍යුත් තැපෑල (e-mail) සහ ස්වර තැපෑල (voice mail) භාවිතය මඟින් පද්ධතියේ අඩංගු තොරතුරු අංකිත ආකාරයට පරිවර්තනය කර සන්නිවේදනය කළහැකි ආකාරයට වැඩිදියුණු කර ඇත.

ගනුදෙනු සැකසුම් පද්ධතිය (Transaction Processing System)

තොරතුරු තාක්ෂණයේදී ගනුදෙනුවක් වශයෙන් සළකනු ලබනුයේ, දත්ත සමුදායක් වැනි තොරතුරු පද්ධතියක් සමඟ අන්‍යෝන්‍ය වශයෙන් බාහිරව හෝ අභ්‍යන්තරිකව සිදුවන සන්නිවේදනයේදී අනුක්‍රමිකව හුවමාරු වන වැඩ ඒකකයකි. උදාහරණයක් වශයෙන්, එදිනෙදා බැංකු කටයුතු වලදී සිදුවන අකාර්යක්ෂමතාව සහ වැරදි අවම කර ගැනීමට මෙවැනි පද්ධති මඟින් සුවිශේෂී කාර්යභාරයක් සිදු කිරීමයි.

ගනුදෙනු සකස්කිරීමක් යනු තොරතුරු සකස් කිරීමක් ම වන අතර තොරතුරු තනි තනි ඒකක වලට බෙදා එකිනෙකට නොපෙනෙන ලෙස අන්‍යෝන්‍ය හැදියාවකින් යුක්තුව සිදු කිරීම ගනුදෙනු සකස් කිරීමක් ලෙස හඳුන්වයි. මෙම ගනුදෙනු සකස් කිරීමේදී අනිවාර්යය වෙනුයේ එක් එක් ගනුදෙනුව සම්පූර්ණයෙන්ම සිදුවීම හෝ සම්පූර්ණයෙන්ම සිදු නොවීමයි. එම ගනුදෙනුව අතරමැද අවස්ථාවය නතරවීම එය අයත් ගනුදෙනුකරුවාට/වන්ට මෙන්ම එම ගනුදෙනුව සිදු කිරීමට මුල් වූ බැංකු ආයතනයටද ඉමහත් ගැටලුවකි.

මෙම ගනුදෙනු සකස් කිරීම පරිගණක පද්ධතියට අදාළ වූ පරිගණක දත්ත ගබඩාවක් හෝ ගොනු ගබඩාවක් ආ

 ආශ්‍රයෙන් සිදු කරනු ලබයි.

උදාහරණයක් ලෙස ආකෘතික බැංකු ගනුදෙනුවක් සලකන්න. සුපිරි වෙළඳ සැලකින් කිසියම් භාණ්ඩයක් රු 500.0ක මුදලකට මිලදී ගැනීමේදී ඔබ එම මුදල ණය කාඩ්පතකින් (credit card) ගෙවූයේ නම් සිදුවිය යුතු ගනුදෙනුව වනුයේ ඔබගේ ඉතිරි කිරීමේ ගිණුමෙන් රු. 500.00ක් හර වීමත්, ඔබ භාණ්ඩය මිලදීගත් ආයතනයට අයත් ගිණුමට එම රු. 500.00ක් බැර වීමත් ය. මෙම ගනුදෙනුවෙයි ඉහත ක්‍රියාවන් දෙ ම එකවිට සිදුවීම අනිවාර්යය වේ. එම ක්‍රියාවන් දෙක ම එකම අවස්ථාවේදී සිදු නොවුනහොත් හෝ එම ක්‍රියාවන් දෙකින් එකක් පමණක් සිදු වුවහොත් ඔබත්, භාණ්ඩය විකිණූ ආයතනයත් යන දෙකම අපහසුතාවට පත් වෙනු ඇත. එබැවින් මෙවැනි දෑ නිවැරදිව කිරීම සඳහා ගනුදෙනු සකස් කිරීමේ පද්ධති සුවිශේෂී ක්‍රියාකාරකම් වලින් සන්නද්ධව ගොඩනගා ඇත. එය ACID (Atomicity - පරමාණුකතාව, Consistency - සංස්ථිතික, Isolation - හුදකලාබව, Durability  කල් පැවැත්ම) නමින් දක්වනු ලැබේ.

පරමාණුකතාව (Atomicity)

මෙහිදී ගනුදෙනු සකස් කිරීමකදී එය සම්පූර්ණයෙන් සිදුවීමක් හෝ සම්පූර්ණයෙන්ම සිදු නොවීමක් වීමට වග බලා ගනියි.

සංස්ථිතික (Consistency)

මෙහිදී ගනුදෙනුවෙහි නිරවද්‍යභාවය තහවුරු කරයි. එක් ගනුදෙනුවක් කුඩා ඒකක වලින් සිදුකිරීමේදී ඒ එක එකක් සම්පූර්ණ ගනුදෙනුවෙහි අවංකභාවය සුරකින ලෙස සිදුවීමට වග බලා ගනියි.

හුදකලාබව (Isolation)

ගනුදෙනු සිදුකිරීම එකම අවස්ථාවක සිදුවුවත් එක් එක් ගනුදෙනුව සිදුවනුයේ කිසියම් ගනුදෙනුවකට පෙර හෝ පසුවය. ගනුදෙනු දෙකක් එකවර සිදුනොවීමට වගබලා ගනියි.

කල් පැවැත්ම (Durability)

එක් ගනුදෙනුවක් සාර්ථකව සම්පූර්ණ වූ පසු එය නැවත ඇනහිටීමේ ක්‍රියාවලියක් සිදු නොවීමට වග බලා ගනියි.

ගනුදෙනු සකස් කිරීමේ පද්ධතියෙහි විශේෂාංග

ඉක්මන් ප්‍රතිචාර

ඉක්මන් ප්‍රතිචාර දැක්වීම සඳහා සීඝ්‍ර ක්‍රියාකාරීත්වය තරමක් අසීරු කටයුත්තක් වුවද වෙලාවෙහි ඇති ඉතා වැදගත්කම සලකා පාරිභෝගිකයන් දිගුවේලා රඳවා ගැනීම අවම කිරීමට මෙම විශේෂාංගය සකසා ඇත.

විශ්වසනීයත්වය

ගනුදෙනුකරුවන් පද්ධති සමඟ සිදුකරන ගනුදෙනු වලදී වැරදීම් අපේක්ෂා නොකරයි. එබැවින් මෙම පද්ධති පෘථුල ආරක්ෂා සංවිධානයකින්ද ආපදා පිළියම් ඒකක වලින්ද සමන්විතය.

ස්ථිරබව

සෑම ගනුදෙනුවක්ම පුද්ගලයා හෝ තරාතිරම තීරණය කිරීමකින් තොරව එකලෙස ඉටු කරයි.

පාලිත සකස් කිරීම

සංවිධානයෙහි කාර්යයන් සඳහා සහාය දැක්වීමට පාලනයකින් යුතුව සකස් වී ඇත.

කළමනාකරණ සහාය පද්ධති (Management Information Systems)

ව්‍යාපාරයක් තුළ සමස්ථ අභ්‍යන්තර පාලන ක්‍රියාවලීන්ගේ උප ඒකකයකි. මානව, ලිය කියවිලි, තාක්ෂණික හා ක්‍රියා පරිපාටීන් තොරතුරු කළමනාකාරීත්ව ගණකාධිකාරීන් මඟින් ආවරණය කරනු ලබයි. ව්‍යාපාරික ගැටළු විසඳීම සඳහා මෙය භාවිතා වේ.

උදා: නිෂ්පාදිතයන් හී හෝ සේවාවන්හී පිරිවැයකරණය සෙවීම, පුළුල් ව්‍යාපාර උපාය මාර්ග සෙවීම

මෙමගින් ඉටු කරනු ලබන කර්තව්‍යයන් වේ.

තීරණ සහාය පද්ධති (Decision Support Systems)

සුවිශේෂී වර්ගයේ තොරතුරු පද්ධති වේ. මෙමඟින් කිසියම් ව්‍යාපාරයක හෝ සංවිධානයක තීරණ ගැනීමේ ක්‍රියාකාරකම් උදෙසා සහාය දක්වයි.

විධායක සහාය පද්ධති (Executive Support Systems)

විධායක සහාය පද්ධතියක් යනු කිසියම් සංවිධානයක දත්ත ඵලදායී ලෙස සාරාංශ ගත කිරීම සඳහා ඉඩ ප්‍රස්ථාව සලසන වාර්තාකරන මෙවලමකි. මෙම වාර්තා සාමාන්‍යයෙන් විධායක මට්ටමේ පාලකයන් විසින් ඉක්මන් පරිශීලනය උදෙසා ලබා ගනී.

භූගෝලීය තොරතුරු පද්ධති (Geographical Information Systems)

කිසියම් භූගෝලීය ස්ථානයක් හා සම්බන්ධව ග්‍රහණය කරගත් හෝ තැන්පත් කරගත් හෝ විශ්ලේෂණය කරගත් හෝ දත්ත පාලනය කර ඉදිරිපත් කිරීම මෙමඟින් සිදුකෙරේ. තාක්ෂණයට අනුව මෙම පද්ධතිය තුළ අනුරූපණ මෘදුකාංග (mapping software), භාවිතවන මෙවලම් ආශ්‍රිතව දුරස්ථ සංවේදනය (remote sensing), බූමි මැනුම (land surveying), ආකාශ ඡායාරූප ශිල්පය (aerial photography), ගණිත ශ්‍රාස්ත්‍රය, ඡායාරේඛනමිතිය (photogrammetry) සහ භූගෝල විද්‍යාව (geography) අන්ගර්ගතව ඇත.

දැනුම් කළමනාකරණ පද්ධති (Knowledge Management Systems)

ආයතනයක් තුළ භාවිතවන විවිධ පරාසයන්හී ක්‍රියාකාරකම් හඳුනාගැනීම, නිර්මාණය, එළිදැක්වීම, බෙදා හැරීම සහ ඒවායේ දර්ශනයන් සහ පළපුරුදු විවිධ අවශ්‍යතාවන් සඳහා යොදාගැනීම මෙමඟින් සිදුවේ. මෙවැනි දර්ශන සහ පළපුරුදු තනි පුද්ගලයෙකු තුළ හෝ ආයතන ක්‍රියාදාමයන් සමඟ ඒකාබද්ධ වී පැවතිය හැකි අතර දැනුම ලබාගැනීම සඳහා උපයෝගී වේ.

අන්තර්ගත කළමනාකරණ පද්ධති (Content Management System)

නිතර භාවිතා වන්නේ කර්මාන්ත සඳහා අවශ්‍ය ප්‍රලේඛන (documentation) ගබඩා කිරීම, පාලනය කිරීම, අනුවාද සැකසීම හා ප්‍රකාශයට පත් කිරීමටය. මෙම ප්‍රලේඛන ලෙස හඳුන්වනු ලබන්නේ ප්‍රවෘත්ති, ව්‍යවස්ථාවලි, කාර්ය සංග්‍රහ, තාක්ෂණික කාර්ය සංග්‍රහ, විකිණුම් මාර්ගෝපදේශ, අළෙවි කරන පොත් පිංච යනාදිය වේ. මෙයට සමාන වෙනත් පද්ධතියක් ද දැක්විය හැක. එනම් ලේඛන කළමනාකරණ පද්ධතිය වේ.

ව්‍යවසාය සම්පත් සැලසුම් පද්ධති (Enterprise Resource Planning Systems)

ව්‍යාපාරයක සියලුම සම්පත්, තොරතුරු සහ කාර්යයන් බෙදා දෙන ලද (shared) දත්ත සමුදායක් මඟින් පාලන කිරීමට හා සම්බන්ධීකරණය කිරීමට උපකාරීවන පුළුල් ආයතනික පද්ධතියකි.

ප්‍රවීන පද්ධති (Expert Systems)

ප්‍රවීන පද්ධතියක් යනු මෘදුකාංගයක් වන අතර එමඟින් කිසියම් විෂය පථයක විශේෂඥයෙකු හෝ විශේෂඥයින් කිහිප දෙනෙකුගේ කාර්ය සාධනයන් පිටපත් කිරීමට ප්‍රයත්න දැරීමෙන් එම පද්ධතියද විශේඥයෙකුගේ ආදර්ශනයක් මවා දක්වයි. මේ සඳහා කෘත්‍රිම බුද්ධිය ආධාර කොටගනී. විවිධ වර්ගයේ ක්‍රම මෙම විශේෂඥයින්ගේ කාර්ය සාධනය ආදර්ශනය කිරීම සඳහා යොදාගනී.

නිහිත පද්ධති (Embedded Systems)

තනි හෝ අල්ප වූ සුවිශේෂ කාර්යයන් උදෙසාම කැපවී ඇති පද්ධති වේ. පරිපූර්ණ වූ උපකරණයක කොටසක් ලෙස ඔබ්බවා ඇති පද්ධතියකි.