විද්‍යුත් ව්‍යාපාර සහ විද්‍යුත් වාණිජ්‍ය

විද්‍යුත් ව්‍යාපාර: අන්තර්ජාලය හරහා භාණ්ඩ මිලදී ගැනීම, විකිණීම හා සේවා සැපයීම විද්‍යුත් ව්‍යාපාර නම් වේ.

විද්‍යුත් වාණිජ්‍ය: මෙය විද්‍යුත් ව්‍යාපාරවල උප කොටසක් වන අතර අන්තර්ජාලය හරහා ව්‍යාපාර කටයුතු කරගෙන යාම වේ. එනම් ආයතන, තනි පුද්ගලයින්, පක්ෂ අතර හා ඒවායේ ආයතන හෝ පක්ෂ ඇතුළත හුවමාරු ක්‍රියාවලියකි.

විද්‍යුත් ව්‍යාපාරික මුදල් ගනුදෙනු වර්ග.

B2B - ව්‍යාපාරයෙන් ව්‍යාපාරයට.

සමාගම් දෙකක් අතර මිලදී ගැනීම හා විකිණීම B2B නම් වේ. මෙහිදී රහසිගත තොරතුරු බෙදාහැරීම හා ඒවාට පිවිසීම සීමාසහිත වේ. මේවායේ තොරාගත් තොරතුරු පමණක් ඇත. නොමිලේ ප්‍රවාහනය කරයි. ගනුදෙනු සම්පූර්ණ කිරීම සඳහා සාමාජිකයින්හට ගෙවීමේ පහසුකම් සලසා දෙයි.

විද්‍යුත් උපකරණ, ආහාර, ගෘහ භාණ්ඩ, බෙහෙත් වර්ග, සෙල්ලම්බඩු, විසිත්රු සෙල්ලම් ආදී විවිධ භාණ්ඩ මේවායේ ඇති අතර මිල ගණන් ප්‍රදර්ශනය කර ඇත.

B2B අවශ්‍යතා - මිලගණන් බෙදාහැරීම් හා භාණ්ඩ විස්තර මිළදී ගන්නා හා විකුණන්නන්ගේ එකඟතාවය මත සිදුවිය යුතුයි. ආයතනයේ පද්ධතිය ඔවුන්ගේ පාරිභෝගිකයන් අතර මානව සබඳතා නොමැතිව සන්නිවේදනය කළ යුතුයි.

උදාහරණ: 

• www.walmart.com

B2C - ව්‍යාපාරයෙන් පාරිභෝගිකයාට

මෙය පාරිභෝගිකයන්ගේ ප්‍රයෝජනය සඳහා අන්තර්ජාලය හරහා නිෂ්පාදන හා සේවා විකුණන ව්‍යාපාරික ගනුදෙනුවකි.

විද්‍යුත් වානිජ්‍ය අදායම් බෙදා හදා ගැනීම මේ හරහා කරනු ලැබේ.

මෙහිදී මිල ගණන් හා භාණ්ඩ විස්තර බෙදා හැරීම් සඳහා එකඟතාවක් අවශ්‍ය නොවේ. අනෙක් පද්ධති අතර ව්‍යාපාරික සබඳතාවක් අවශ්‍ය නැත.

උදාහරණ:

• www.auction.com
• www.amazon.com
• www.dell.com

 C2C පාරිභෝගිකයාගෙන් පාරිභෝගිකයාට.

අන්තර්ජාලය හරහා පාරිභෝගිකයෙක් තවත් පාරිභෝගිකයෙකුට භාණ්ඩ හා සේවා විකිණීම C2C නම් වේ. සමහරවිට ලියාපදිංචි විය හැක. මිලදී ගත් විට තැපෑලෙන් එවීම නොමිලේ කරයි. පොත්පත්, පැරණි බඩු, මුද්දර, වීඩියෝ සෙල්ලම් කාර්, දුරකථන ආදිය විකිණීමට හැකිය.

උදාහරණ:

• www.ebay.com
• www.paypal.com
• www.qxl.com

 C2B පාරිභෝගිකයාගෙන් ව්‍යාපාරිකයාට.

පාරිභෝගිකයා විකිණුම්කරු ලෙසද, ව්‍යාපාරය මිලදී ගන්නා ලෙසද ක්‍රියා කරන අතර සපයන සේවාව සඳහා පාරිභෝගිකයාට ගෙවීමක් කරනු ලබයි.

උදාහරණ:

• www.priceline.com
• www.accompany.com

B2E ව්‍යාපාරයෙන් රැකියා නියුක්තයින්ට

සමාගමක භාණ්ඩ හා සේවා ඔවුන්ගේ සේවා දායකයින්ට සැපයීම B2E නම් වේ.

මෙය රැකියා කරන්නවුන් සම්බන්ධ පොදු කාර්යයකි. මෙහිදී රැකියාවක නියුක්ත වන්නන්ට ආයතනය තුළ ඇ්තේ එක් වෙබ් ලිපිනයකි. B2E ව්‍යාපාරික මුදග් ගනුදෙනු වර්ගය සේවා නියුක්තිකයන්ගේ අවශ්‍යතාවන්ට ගැලපෙන පරිදි සකස් කරනු ලැබේ.

G2C ආණ්ඩුවෙන් පාරිභෝගිකයාට.

මෙහිදී ආණ්ඩුවෙන් පාරිභෝගිකයාට සේවාවක් සපයයි. ආණ්ඩුව මුදල් ඉතිරි කරන අතර වඩා වැදගත් තොරතුරු හා සේවාවන් මහජනයාට ලබාදේ.

උදාහරණ:

මර්ගගත බලපත්‍ර අලුත් කිරීම (Online License Renewal), බදු.

විද්‍යුත් ව්‍යාපාර ක්‍රියාවලිය.

අතථ්‍ය ආචයන් (Virtual Storefront) අන්තර්ජාලය හරහා සෘජුව භාණ්ඩ විකිණීම මෙහිදී සිදුවේ. මෙහි විද්‍යුත් නාමාවලියක් ඇති අතර පැය 24 තුළම මෙම ගනුදෙනු විවෘතව ඇත.

උදාහරණ:

www.amazon.com

www.compudata.com

www.cdnow.com

තොරතුරු තැරැව්කරුවන් (Information Brokers)

මෙය ව්‍යාපාරයක් හෝ පුද්ගලයෙක් විය හැකි අතර සේවාදායකයින්ට පොදු දත්ත බැංකුවලින් තොරතුරු සොයා දෙයි. මෙයින් සේවාදායකයින්ට කාලය සහ මුදල් ඉතිරි වේ. මාර්ගගත දත්ත එකතු කරයි.

වට්ටම් මත විකිණීම කරයි. මේවායේ දැන්වීම් ප්‍රචාරණය ඇත. දායකත්වය ලබාගත හැක. B2B හෝ B2C විය හැක.

උදාහරණ:

• වෙළඳපොල පර්යේෂණ (market research)
• පේටන්ට් පර්යේෂණ (patent research)
•  මාර්ගගත වෙළඳපොල (online market)
• www.ebay.com
• www.caretotrade.com
• www.greekvillege.com

අන්තර්ගත සපයන්නා (Content Provider)

මෙමඟින් නොයෙක් වර්ගයේ විද්‍යුත් තොරතුරු සපයයි. මේ අතර ප්‍රවෘත්ති, වගන්ති, විද්‍යුත් තැපැල්, චිත්‍රක, ලිපි, චලන රූප වැනි නිතරම නවීකරණය වන තොරතුරු ඇත.

උදාහරණ:

• www.yahoo.com
• www.aol.com
• www.wikipedia.org

මාර්ගගත සේවා සපයන්නා (Online  Service Provider)

මෙමඟින් පාරිභෝගිකයාට මාර්ගගත සේවාවක් ලබාදීම සිදු කරයි.

ද්වාර (Portals)

භාවිතා කරන්නාට (anchor) මේ සමඟ ඈඳුනු වෙබ් අඩවි බලාගත හැකිය. ආණ්ඩුව මඟින් ආණ්ඩුවේ ආයතන ගැන සහ විශ්වවිද්‍යාල වලින් ශිෂ්‍යයින්ගේ ප්‍රයෝජනය සඳහා ද අධ්‍යාපනය, විශ්ව විද්‍යාල අධ්‍යාපනය යනාදිය ද ගැන ද්වාර සාදා ඇත.

උදාහරණ:

• www.iide.vit.edu
• www.wsu.edu - වොෂින්ටන් රාජ්‍ය විශ්ව විද්‍යාලය
• www.myharward.edu - හාවඩ් විශ්ව විද්‍යාලය
• www.myasu.edu - ඇරිසෝනා විශ්ව විද්‍යාලය
• www.myyahoo.com - වාණිජ ද්වාරයකි.
• www.gov-lk - ශ්‍රී ලංකා අන්තර්ජාල බිහිදොර

අතත්‍ය ප්‍රජාව (Virtual Communities)

භාවිත කරන්නාට දෘශ්‍යමාන නොවන සමාජ මේ නමින් හඳුන්වයි. මෙහිදී තොරතුරු, දුරකථන, පුවත්, ලිපි, විද්‍යුත් තැපෑල හරහා පුද්ගලයින් සමූහයක් අතර තොරතුරු සන්නිවේදනය කරයි. පුද්ගලයින් හමුවීම, කතාන්දර හුවමාරු කිරීම, එකට වැඩ කිරීම, දේශපාලනය, පරිසර, ලෙඩරෝග පිළිබඳ තොරතුරු හුවමාරු කිරීමට අතත්‍ය ප්‍රජාව යොදා ගනියි. වේවායේ කථන කාමර, නිවේදන  පුවරු ඇත.

උදාහරණ: Yahoo groups, Google groups

විද්‍යුත් ව්‍යාපාරවල වාසි සහ අවාසි.

විද්‍යුත් ව්‍යාපාර සේවය ලබාගන්නා සහ ලබාදෙන්නා අතර විශ්වාසය මත රඳා පවතී.

වාසි:

• භාණ්ඩ විකිණීමෙන් පසු සහය දීම, ක්‍රියාකාරීත්වය හා මඟපෙන්වීම.
• ආකර්ශනීය භාණ්ඩ තෝරා ගැනීම
• තරගකාරී මිලගණන්
• තෘප්තිමත් බව සහතික වීම
• වේගවත් සේවාවන්
• පහසුවෙන් ළඟිවිය හැකි පිටු
• ඉක්මන් මිලදීගැනීම් හා බෙදාහැරීම්
• දැන්වීම්
• තෑගි දීම්, වට්ටම්, විශේෂ තෑගි
• පාරිභෝගිකයාට පුද්ගලික අවධානය යොමු කිරීම
• කථන කාමර, විද්‍යුත් සමාජ, ප්‍රවෘත්ති කණ්ඩායම්, සමාජීය අන්තර් සබඳතා.

අවාසි:

• ඇනවුම් කළ භාණ්ඩවල විශ්වාසවන්ත බව නොමැතිවීම
• ඇනවුම් කළ භාණ්ඩවල තොරතුරුවල විශ්වාසවන්ත බව නොමැතිවීම
• විකුණන සමාගම් අතර සබඳතාවක් නැතිවීම
• මුදල් ගෙවීමේදී ණය පත් වල විශ්වාසවන්තභාවය ගැටලු සහගත වීම
• ඉතිරි මුදල් ගැන අනාරක්ෂිත බව
• එවනු ලබන භාණ්ඩ වල අනාරක්ෂිත බව

තොරතුරු පද්ධති (Information Systems)

තොරතුරු පද්ධතියක් යනු මිනිසුන්, ක්‍රියාකරකම් සහ තාක්ෂණය යන සංරචක වල අන්‍යෝන්‍ය සබැඳුමකි. මෙමඟින් තොරතුරු එක්රැස් කිරීම හෝ නැවත ලබා ගැනීම, සැකසීම, ගබඩා කිරීම සහ බෙදාහැරීම යන කාර්යයන් සිදුකර මිනිසාගේ එදිනෙදා සිදුවන සියලු කටයුතු කර ගැනීම සඳහා දායක වේ. තොරතුරු පද්ධතියක් අපට ප්‍රධාන වශයෙන් කොටස් දෙකකට වෙන් කර දැක්විය හැකිය. එනම් පරිගණක තාක්ෂණය පාදක වූ තොරතුරු පද්ධති සහ පරිගණක තාක්ෂණය පාදක නොවන තොරතුරු පද්ධති ලෙසයි.

පරිගණත තාක්ෂණය අන්තර්ගත පද්ධතියක් ලෙස ස්වයංක්‍රීයක ටෙලර් යන්ත්‍රය දැක්විය හැකිය.

පරිගණක තාක්ෂණය අන්තර්ගත නොවන පද්ධතියක් ලෙස ජීවි සහ භෞතික පද්ධතීන් දැක්විය හැකිය.

​ස්වයංකෘත පද්ධති (Automated Systems)

තොරතුරු පද්ධතියක් මෙහෙයවීම සඳහා පුද්ගල මැදිහත්වීමක් අවශ්‍ය වුවත් ස්වයංකෘත පද්ධති මෙහෙයවීම සඳහා පුද්ගල මැදිහත්වීමක් අවශ්‍ය නැත. මෙවැනි පද්ධති මෙහෙයවීම සඳහා යොදාගනු ලබන්නේ පරිගණකයි.

උදාහරණ ලෙස සම්පූර්ණයෙන් ස්වයංක්‍රීය රෙදි සෝදන යන්ත්‍රයක් දැක්විය හැක. මෙහිදී යන්ත්‍රය මත සවිකර ඇති ක්ෂුද්‍ර චිපයක් මඟින් යන්ත්‍රයට ලබාදෙන ජලය ප්‍රමාණය, කැරකැවෙන වාර ගණන සහ වේලන කොටස තුළ උෂ්ණත්වය යනාදී සියල්ල පාලනය කරනු ලබයි.

කාර්යාලයීය ස්වයංක්‍රීය පද්ධති. (Office Automation System)

අංකිත ආකරයට නිර්මිත, එක්රැස් කරගත්, සමාලෝචනය කළ සහ ගබඩා කරගත් ආයතිනක දත්ත කිසියම් මූලික කාර්යයක් සඳහා හෝ අභිමතාර්ථයක් මුදුන් පමුණුවා ගැනීම සඳහා හෝ උපයෝගී කරගැනීම මෙමඟින් සිදුවේ.

පැරණි ආයතන ස්වයංක්‍රීයන පද්ධතියන් හී යතුරු ලියනය සහ ඡායා පිටපත් යන්ත්‍රය ප්‍රධාන කාර්යභාරයක් ඉටු කරන ලදී. නමුත් අද වන විට එවැනි පද්ධති වල විද්‍යුත් තැපෑල (e-mail) සහ ස්වර තැපෑල (voice mail) භාවිතය මඟින් පද්ධතියේ අඩංගු තොරතුරු අංකිත ආකාරයට පරිවර්තනය කර සන්නිවේදනය කළහැකි ආකාරයට වැඩිදියුණු කර ඇත.

ගනුදෙනු සැකසුම් පද්ධතිය (Transaction Processing System)

තොරතුරු තාක්ෂණයේදී ගනුදෙනුවක් වශයෙන් සළකනු ලබනුයේ, දත්ත සමුදායක් වැනි තොරතුරු පද්ධතියක් සමඟ අන්‍යෝන්‍ය වශයෙන් බාහිරව හෝ අභ්‍යන්තරිකව සිදුවන සන්නිවේදනයේදී අනුක්‍රමිකව හුවමාරු වන වැඩ ඒකකයකි. උදාහරණයක් වශයෙන්, එදිනෙදා බැංකු කටයුතු වලදී සිදුවන අකාර්යක්ෂමතාව සහ වැරදි අවම කර ගැනීමට මෙවැනි පද්ධති මඟින් සුවිශේෂී කාර්යභාරයක් සිදු කිරීමයි.

ගනුදෙනු සකස්කිරීමක් යනු තොරතුරු සකස් කිරීමක් ම වන අතර තොරතුරු තනි තනි ඒකක වලට බෙදා එකිනෙකට නොපෙනෙන ලෙස අන්‍යෝන්‍ය හැදියාවකින් යුක්තුව සිදු කිරීම ගනුදෙනු සකස් කිරීමක් ලෙස හඳුන්වයි. මෙම ගනුදෙනු සකස් කිරීමේදී අනිවාර්යය වෙනුයේ එක් එක් ගනුදෙනුව සම්පූර්ණයෙන්ම සිදුවීම හෝ සම්පූර්ණයෙන්ම සිදු නොවීමයි. එම ගනුදෙනුව අතරමැද අවස්ථාවය නතරවීම එය අයත් ගනුදෙනුකරුවාට/වන්ට මෙන්ම එම ගනුදෙනුව සිදු කිරීමට මුල් වූ බැංකු ආයතනයටද ඉමහත් ගැටලුවකි.

මෙම ගනුදෙනු සකස් කිරීම පරිගණක පද්ධතියට අදාළ වූ පරිගණක දත්ත ගබඩාවක් හෝ ගොනු ගබඩාවක් ආ

 ආශ්‍රයෙන් සිදු කරනු ලබයි.

උදාහරණයක් ලෙස ආකෘතික බැංකු ගනුදෙනුවක් සලකන්න. සුපිරි වෙළඳ සැලකින් කිසියම් භාණ්ඩයක් රු 500.0ක මුදලකට මිලදී ගැනීමේදී ඔබ එම මුදල ණය කාඩ්පතකින් (credit card) ගෙවූයේ නම් සිදුවිය යුතු ගනුදෙනුව වනුයේ ඔබගේ ඉතිරි කිරීමේ ගිණුමෙන් රු. 500.00ක් හර වීමත්, ඔබ භාණ්ඩය මිලදීගත් ආයතනයට අයත් ගිණුමට එම රු. 500.00ක් බැර වීමත් ය. මෙම ගනුදෙනුවෙයි ඉහත ක්‍රියාවන් දෙ ම එකවිට සිදුවීම අනිවාර්යය වේ. එම ක්‍රියාවන් දෙක ම එකම අවස්ථාවේදී සිදු නොවුනහොත් හෝ එම ක්‍රියාවන් දෙකින් එකක් පමණක් සිදු වුවහොත් ඔබත්, භාණ්ඩය විකිණූ ආයතනයත් යන දෙකම අපහසුතාවට පත් වෙනු ඇත. එබැවින් මෙවැනි දෑ නිවැරදිව කිරීම සඳහා ගනුදෙනු සකස් කිරීමේ පද්ධති සුවිශේෂී ක්‍රියාකාරකම් වලින් සන්නද්ධව ගොඩනගා ඇත. එය ACID (Atomicity - පරමාණුකතාව, Consistency - සංස්ථිතික, Isolation - හුදකලාබව, Durability  කල් පැවැත්ම) නමින් දක්වනු ලැබේ.

පරමාණුකතාව (Atomicity)

මෙහිදී ගනුදෙනු සකස් කිරීමකදී එය සම්පූර්ණයෙන් සිදුවීමක් හෝ සම්පූර්ණයෙන්ම සිදු නොවීමක් වීමට වග බලා ගනියි.

සංස්ථිතික (Consistency)

මෙහිදී ගනුදෙනුවෙහි නිරවද්‍යභාවය තහවුරු කරයි. එක් ගනුදෙනුවක් කුඩා ඒකක වලින් සිදුකිරීමේදී ඒ එක එකක් සම්පූර්ණ ගනුදෙනුවෙහි අවංකභාවය සුරකින ලෙස සිදුවීමට වග බලා ගනියි.

හුදකලාබව (Isolation)

ගනුදෙනු සිදුකිරීම එකම අවස්ථාවක සිදුවුවත් එක් එක් ගනුදෙනුව සිදුවනුයේ කිසියම් ගනුදෙනුවකට පෙර හෝ පසුවය. ගනුදෙනු දෙකක් එකවර සිදුනොවීමට වගබලා ගනියි.

කල් පැවැත්ම (Durability)

එක් ගනුදෙනුවක් සාර්ථකව සම්පූර්ණ වූ පසු එය නැවත ඇනහිටීමේ ක්‍රියාවලියක් සිදු නොවීමට වග බලා ගනියි.

ගනුදෙනු සකස් කිරීමේ පද්ධතියෙහි විශේෂාංග

ඉක්මන් ප්‍රතිචාර

ඉක්මන් ප්‍රතිචාර දැක්වීම සඳහා සීඝ්‍ර ක්‍රියාකාරීත්වය තරමක් අසීරු කටයුත්තක් වුවද වෙලාවෙහි ඇති ඉතා වැදගත්කම සලකා පාරිභෝගිකයන් දිගුවේලා රඳවා ගැනීම අවම කිරීමට මෙම විශේෂාංගය සකසා ඇත.

විශ්වසනීයත්වය

ගනුදෙනුකරුවන් පද්ධති සමඟ සිදුකරන ගනුදෙනු වලදී වැරදීම් අපේක්ෂා නොකරයි. එබැවින් මෙම පද්ධති පෘථුල ආරක්ෂා සංවිධානයකින්ද ආපදා පිළියම් ඒකක වලින්ද සමන්විතය.

ස්ථිරබව

සෑම ගනුදෙනුවක්ම පුද්ගලයා හෝ තරාතිරම තීරණය කිරීමකින් තොරව එකලෙස ඉටු කරයි.

පාලිත සකස් කිරීම

සංවිධානයෙහි කාර්යයන් සඳහා සහාය දැක්වීමට පාලනයකින් යුතුව සකස් වී ඇත.

කළමනාකරණ සහාය පද්ධති (Management Information Systems)

ව්‍යාපාරයක් තුළ සමස්ථ අභ්‍යන්තර පාලන ක්‍රියාවලීන්ගේ උප ඒකකයකි. මානව, ලිය කියවිලි, තාක්ෂණික හා ක්‍රියා පරිපාටීන් තොරතුරු කළමනාකාරීත්ව ගණකාධිකාරීන් මඟින් ආවරණය කරනු ලබයි. ව්‍යාපාරික ගැටළු විසඳීම සඳහා මෙය භාවිතා වේ.

උදා: නිෂ්පාදිතයන් හී හෝ සේවාවන්හී පිරිවැයකරණය සෙවීම, පුළුල් ව්‍යාපාර උපාය මාර්ග සෙවීම

මෙමගින් ඉටු කරනු ලබන කර්තව්‍යයන් වේ.

තීරණ සහාය පද්ධති (Decision Support Systems)

සුවිශේෂී වර්ගයේ තොරතුරු පද්ධති වේ. මෙමඟින් කිසියම් ව්‍යාපාරයක හෝ සංවිධානයක තීරණ ගැනීමේ ක්‍රියාකාරකම් උදෙසා සහාය දක්වයි.

විධායක සහාය පද්ධති (Executive Support Systems)

විධායක සහාය පද්ධතියක් යනු කිසියම් සංවිධානයක දත්ත ඵලදායී ලෙස සාරාංශ ගත කිරීම සඳහා ඉඩ ප්‍රස්ථාව සලසන වාර්තාකරන මෙවලමකි. මෙම වාර්තා සාමාන්‍යයෙන් විධායක මට්ටමේ පාලකයන් විසින් ඉක්මන් පරිශීලනය උදෙසා ලබා ගනී.

භූගෝලීය තොරතුරු පද්ධති (Geographical Information Systems)

කිසියම් භූගෝලීය ස්ථානයක් හා සම්බන්ධව ග්‍රහණය කරගත් හෝ තැන්පත් කරගත් හෝ විශ්ලේෂණය කරගත් හෝ දත්ත පාලනය කර ඉදිරිපත් කිරීම මෙමඟින් සිදුකෙරේ. තාක්ෂණයට අනුව මෙම පද්ධතිය තුළ අනුරූපණ මෘදුකාංග (mapping software), භාවිතවන මෙවලම් ආශ්‍රිතව දුරස්ථ සංවේදනය (remote sensing), බූමි මැනුම (land surveying), ආකාශ ඡායාරූප ශිල්පය (aerial photography), ගණිත ශ්‍රාස්ත්‍රය, ඡායාරේඛනමිතිය (photogrammetry) සහ භූගෝල විද්‍යාව (geography) අන්ගර්ගතව ඇත.

දැනුම් කළමනාකරණ පද්ධති (Knowledge Management Systems)

ආයතනයක් තුළ භාවිතවන විවිධ පරාසයන්හී ක්‍රියාකාරකම් හඳුනාගැනීම, නිර්මාණය, එළිදැක්වීම, බෙදා හැරීම සහ ඒවායේ දර්ශනයන් සහ පළපුරුදු විවිධ අවශ්‍යතාවන් සඳහා යොදාගැනීම මෙමඟින් සිදුවේ. මෙවැනි දර්ශන සහ පළපුරුදු තනි පුද්ගලයෙකු තුළ හෝ ආයතන ක්‍රියාදාමයන් සමඟ ඒකාබද්ධ වී පැවතිය හැකි අතර දැනුම ලබාගැනීම සඳහා උපයෝගී වේ.

අන්තර්ගත කළමනාකරණ පද්ධති (Content Management System)

නිතර භාවිතා වන්නේ කර්මාන්ත සඳහා අවශ්‍ය ප්‍රලේඛන (documentation) ගබඩා කිරීම, පාලනය කිරීම, අනුවාද සැකසීම හා ප්‍රකාශයට පත් කිරීමටය. මෙම ප්‍රලේඛන ලෙස හඳුන්වනු ලබන්නේ ප්‍රවෘත්ති, ව්‍යවස්ථාවලි, කාර්ය සංග්‍රහ, තාක්ෂණික කාර්ය සංග්‍රහ, විකිණුම් මාර්ගෝපදේශ, අළෙවි කරන පොත් පිංච යනාදිය වේ. මෙයට සමාන වෙනත් පද්ධතියක් ද දැක්විය හැක. එනම් ලේඛන කළමනාකරණ පද්ධතිය වේ.

ව්‍යවසාය සම්පත් සැලසුම් පද්ධති (Enterprise Resource Planning Systems)

ව්‍යාපාරයක සියලුම සම්පත්, තොරතුරු සහ කාර්යයන් බෙදා දෙන ලද (shared) දත්ත සමුදායක් මඟින් පාලන කිරීමට හා සම්බන්ධීකරණය කිරීමට උපකාරීවන පුළුල් ආයතනික පද්ධතියකි.

ප්‍රවීන පද්ධති (Expert Systems)

ප්‍රවීන පද්ධතියක් යනු මෘදුකාංගයක් වන අතර එමඟින් කිසියම් විෂය පථයක විශේෂඥයෙකු හෝ විශේෂඥයින් කිහිප දෙනෙකුගේ කාර්ය සාධනයන් පිටපත් කිරීමට ප්‍රයත්න දැරීමෙන් එම පද්ධතියද විශේඥයෙකුගේ ආදර්ශනයක් මවා දක්වයි. මේ සඳහා කෘත්‍රිම බුද්ධිය ආධාර කොටගනී. විවිධ වර්ගයේ ක්‍රම මෙම විශේෂඥයින්ගේ කාර්ය සාධනය ආදර්ශනය කිරීම සඳහා යොදාගනී.

නිහිත පද්ධති (Embedded Systems)

තනි හෝ අල්ප වූ සුවිශේෂ කාර්යයන් උදෙසාම කැපවී ඇති පද්ධති වේ. පරිපූර්ණ වූ උපකරණයක කොටසක් ලෙස ඔබ්බවා ඇති පද්ධතියකි.

තොරතුරු පද්ධති (Information Systems)

පද්ධතියක් යනු ඒකායන අරමුණක් සාක්ෂාත් කර ගැනීම සඳහා අන්තර් ක්‍රියාකාරීත්වයෙන් යුක්තව සාමූහිකව ක්‍රයා කරන්නා වූ සම්පත් සමූහයකි. ඕනෑම පද්ධතියක ආදානයක්, සැකසුමක් හා ප්‍රතිදානයක් හඳුනාගත හැක.  පද්ධතියක් විවෘත හා සංවෘත ලෙසද, ස්වභාවික සහ කෘතිම ලෙසද වර්ග කළ හැක.

යම්කිසි පද්ධතියක් නිර්මාණය කිරීමේදී එම පද්ධතිය බිහිවීම සඳහා කිසියම් අවශ්‍යතාවක් ඇතිවී තිබිය යුතුයි. උදාහරණයක් ලෙස මානව ස්නායු පද්ධතිය නිර්මාණයේ අවශ්‍යතාව සලකා බලමු. මිනිස් සිරුර තුළ ඇති එක් එක් ඉන්ද්‍රිය මඟින් ජනිත කරන්නා වූ සංඥා ඔබ මොබ ගෙනයාමේ අවශ්‍යතාව ඉටු කර ගැනීම උදෙසා මානව ස්නායු පද්ධතිය බිහි වී ඇත. මානව ස්නායු පද්ධතිය සුවිශේෂී සෛල රාශියක්, ජාලයක් ලෙස සකස් වීමෙන් ජීවියාගේ වටා පිටාව හා ජීවියා තුළ සංඥා එහා මෙයා ගෙනයාමේ අවශ්‍යතාව ඉටු කරයි. එනම් එය කිසියම් අරමුණක් සාක්ෂාත් කරගැනීම උදෙසා ස්වභාවිකවම නිර්මාණය වී ඇත.

පද්ධති න්‍යාය සැලකීමේදී ලෝකය කොටස් කීපයක් එකිනෙකට සම්බන්ධ වූ සංකීර්ණ පද්ධතියක් ලෙස දැක්විය හැකිය. අප පද්ධතියක විෂය පථය නිර්වචනයේදී එයට සීමාවක් ගෙනහැර පෑමේ අදහස් වනුයේ පද්ධතිය තුළ ඇති වස්තූන් හා පද්ධතියට පිටින් ඇති වස්තූන්ගෙන් වෙන්කර හඳුනාගැනීමයි. ඉන් පසු අපට හඳුනාගැනීමට පහසු වන පරිසි ලිහිල් තල ආදර්ශනයක් මඟින් එම පද්ධතිය නිර්මාණය කර එමඟින් එම පද්ධතියෙහි අනාගත හැසිරීම පුරෝකථනය කළ හැක.

පද්ධති අධ්‍යයනයේදී ස්වභාවික පද්ධති මෙන්ම මිනිසා විසින් සකල් කළ පද්ධති ද අපට හඳුනා ගත හැක. රුධිර සංසරණ පද්ධතිය, අන්තරාසර්ග පද්ධතිය, පරිසර පද්ධතිය ආදිය ස්වභාවික පද්ධතිවලට උදාහරණ වන අතර පරිගණක පද්ධතිය, නීති පද්ධතිය, පාසල් පද්ධතිය මිනිසා විසින් සාදන ලද පද්ධති සඳහා උදාහරණ වේ. ස්වභාවික පද්ධතිද සජීවි සහ භෞතික ලෙස වෙන්කර දැක්විය හැක.

සියලුම පද්ධති නිර්මාණය වී ඇත්තේ එකිනෙකට සම්බන්ධ වී සාමූහිකව ක්‍රියා කරන කොටස් කීපයක් මඟින් වේ. ජීවි පද්ධතිය සඳහා උදාහරණයක් ලෙස පරිසර පද්ධතිය ගතහොත් පරිසරය යනු ගස්වැල්, ජලය, වාතය, සූර්යයා, ජීවින් යන සියල්ලන්ගේම එකතුවකි. මෙයින් එක් අංගයක නිමාව සම්පූර්ණ පද්ධතියෙහිම ක්‍රියාකාරීත්වය ගැටළුකාරී තත්වයකට පත්වීමට සාධකයක් වනු ඇත. විදුලි සංදේශ පද්ධතිය යනු සම්ප්‍රේෂකය (transmitter), සන්නිවේදක මාධ්‍ය (transmission medium) සහ ග්‍රාහකයා (receiver) යන අංගයන්හී එකතුවයි. මින් එක් අංගයක් හෝ ක්‍රියා විරහිත වූ විට එම සම්පූර්ණ පද්ධතියම අඩාලත්වයට පත්වේ. මෙහිදී අවධාරණය කළ යුතු අනෙකුත් කරුණ වන්නේ කිසියම් පද්ධතියක් අනු කොටස් වලට බෙදිය හැකි බවත්, මෙම අනුකොටස් වලටද පද්ධතියක් ලෙස ක්‍රියාකිරීමේ හැකියාව පවතින බවත්ය.

වෙබ් අඩවි.

මුල් පිටුව (Home Page)

වෙබ් බ්‍රව්සරයක් හරහා වෙබ් අඩවියකට පිවිසෙන විට මුලින්ම දිස්වන පිවුව වෙබ් අඩවියේ ප්‍රධාන පිටුව හෙවත් මුල් පිටුව ලෙස හඳුන්වනු ලැබේ.

ඈඳුම් පිටුව(Link Pages)

මුල් පිටුව සමඟ සම්බන්ධ වී ඇති අනෙකුත් පිටු ඈඳුම් පිටු නමින් හඳුන්වයි. වෙබ් පිටුවක තැනුම් ඒකකයක් වන්නේ රූපක, ශ්‍රව්‍ය දෘශ්‍යයන් වැනි බහු මාධ්‍යය අංගයන්ය.

වෙබ් පිටුවක තොරතුරු ඉදිරිපත් කිරීමේදී පහත කරුණු සලකනු ලැබේ.

• අවශ්‍ය තොරතුරු පමණක් ඇතුළත් කිරීම
• කෙටි කාලයක දී තේරුම් ගැනීමට හැකි පරිදි ප්‍රමාණාත්මක තොරතුරු ගොනු කිරීම. මෙහිදී වගු, ලැයිස්තු ආදිය යොදා ගනී.
• විවිධ පුද්ගලයන්ට ග්‍රහණය කරගත හැකි පරිදි නොයෙකුත් ආකෘති වලින් තොරතුරු සරල භාෂාවකින් දැක්වීම.
• භාවිතා කරන්නාට කාර්යක්ෂමව තොරතුරු සෙවීම සඳහා තේරීම් වාර ගණන හා පිටු ගණන අවම කිරීම.
• කරුණු සංවිධානය කිරීමේදී භාවිතා කරන්නාට පහසුවෙන් තේරුම්ගතහැකි පරිදි සම්බන්ධයක් ඇති තොරතුරු එකට කාණ්ඩගත කිරීම.
• තොරතුරුවල කාලීන හා අපක්ෂපාතී වීම.
• වෙබ් පිටුවල මුහුණත ආකර්ෂණීය වීම හා ඒ සඳහා අකුරුවල ප්‍රමාණය, හැඩය හා පැහැය ආදී කරුණු කෙරෙහි අවධානය යොමු කිරීම.
• රාමු (Frames) යෙදීම.
• කරුණු යාවත්කාලීන කිරීම.

වෙබ් අඩවියක් පහසුවෙන් හැසිරවීමට හැකි විය යුතුය. වෙබ් අඩවියක පිටු සැකසීම වෙබ් අඩවියේ වර්ගය හා අන්තර්ගත කරුණු අනුව වෙනස් වේ.

විශ්ව විසිරි වියමන | World Wide Web (WWW)

විශ්ව විසිරි වියමන යනු අන්තර්ජාලය හරහා පිවිසිය හැකිවූ ද, එකිනෙකට සම්බන්ධ වූ ද, ලෝකය පුරා ඇති පරිගණක වල ගබඩා කර ඇති විද්‍යුත් ලේඛනවල විශාල එකතුවකි. 

මෙය අන්තර්ජාලයේ පරිගණක අතර තොරතුරු බෙදාහරින ආකාරයක් ලෙස හැඳින්විය හැකිය. WWW හී නිර්මාතෘ ලෙස ස්විස්ටර්ලන්තයේ ජිනීවා නුවර සර් ටිම් බර්නර්ස් ලී (Sir Tim Berners Lee) සලකනු ලැබේ. භාවිත කරන්නාට වෙබ් අතරික්සුවක් (Web Browser) හරහා වෙබ් අඩවි වලට පිවිසීමේ හැකියාව ඇත. වෙබ් පිටුවකින් හෝ පිටු කීපයකින් වෙබ් අඩවියක් සමන්විත වේ. ලිඛිත සටහන්, පින්තූර, වීඩියෝ සහ අනෙකුත් බහුමාධ්‍ය වලින් සමන්විත වෙබ් පිටු දැකගත හැකි අතර අධි සම්බන්ධක (Hyperlink) භාවිතයෙන් ඒවා අතර සැරිසැරීමට හැකිය.

අන්තර්ගතය හා ව්‍යුහය සලකා බැලීමෙන් වෙබ් අඩවි වර්ග පහත ආකාරයට බෙදා දැක්විය හැකි වුවද ඒවාහී ඉතා පැහැදිලි වර්ගීකරණයක් දක්නට නො ලැබේ.

වෙබ් අඩවි වර්ග

තොරතුරු මූලික වෙබ් අඩවි (Informational sites) 

විශේෂිත විෂයයක් හෝ සංවිධානයක් ගැන තොරතුරු සොයාගත හැකි වෙබ් අඩවි මේ වර්ගයට අයත් වේ. මෙය බහුලව දක්නට ලැබෙන අතර මෙහි සෘජුව භාණ්ඩ විකිණීමක් නො කරන නමුදු බැනර් සහ දැන්වීම් දැකිය හැකිය. මෙම වෙබ් අඩවි වල විද්‍යුත් තැපැල් ලිපිනයක් හා දුරකථන අංකයක් බොහෝ විට දක්නට ලැබේ.

උදාහරණ: www.nie.lk, www.moe.gov.lk

මුදල් ගනුදෙනු හෝ එවැනි කාර්යයන් සඳහා සකස් කර ඇති වෙබ් අඩවි ගනු-දෙනු ආශ්‍රිත වෙබ් අඩවි (Transactional sites) වේ. විද්‍යුත් වානිජ්‍ය (e-commerce sites) වෙබ් අඩවි මෙම කාණ්ඩයට ගත හැකි අතර මේවායේ ප්‍රධාන කාර්යය භාණ්ඩ (නිෂ්පාදන) අළෙවි කිරීමයි.

උදාහරණ: www.amazon.com, www.yahoo.com, www.dsi.com

භාවිතා කරන්නා (ග්‍රාහකයා) සමඟ අන්තර් සබඳතාවන් පවත්වා ගැනීම කෙරෙහි වැඩි අවධානයක් යොමු කරන වෙබ් අඩවි (Community sites) වේ. මේවා තොරතුරු හා මුදල් හුවමාරු පහසුකම් යන දෙකම සපයයි. 

උදාහරණ: www.acquairum.com, www.nextdaypets.com

විනෝදාස්වාදයක් ලබාදෙන වෙබ් අඩවි ක්‍රීඩා සඳහා නිර්මාණය කර ඇති වෙබ් අඩවිද මේ ගණයට අයත් වේ. මේවායේ මුදල් හුවමාරු සහ තොරතුරු හුවමාරුවද අඩංගු වේ.

උදාහරණ: www.disney.com www.playkidsgames.com

අනෙකුත් වෙබ් අඩවි.

පර්යේෂණ හා කලාත්මක වෙබ් අඩවි ඇත. පෞද්ගලික වෙබ් ඉඩකඩ වැනි දෑ මේවායේ අඩංගු වන අතර මේවා මුදල් කටයුතු කෙරේ එතරම් සැලකිල්ලක් නොදක්වයි. 

http://globalisation-and-the-environment.blogspot.com

මීට අමතරව තොරතුරු ලබාගැනීමේ නොයෙකුත් ප්‍රභවවලට ප්‍රධාන පිවිසුම් මාර්ගයක් (Gateway) ලෙස ක්‍රියාකරන වෙබ් අඩවි ඇත. මේවා වියමන් ද්වාර (portals) ලෙස හඳුන්වයි. මේවායේ සන්නිවේදන හා සෙවීමේ පහසුකම් ඇති මෙවලම් අන්තර්ගත වේ. මෑතකදී පාසල් පුස්තකාල සහ අනිකුත් ආයතන තමන්ගේ වියමන් ද්වාර, ගුරුවරුන්, ශිෂ්‍යයන් වැනි අයතේ රුචිකත්වයට අදාළව නිර්මාණය කර ඇත.

උදාහරණ:

• Shopping Portals
• www.amazon.com
• www.ebay.com
• www.barnesandnoble.com
• www.schoolnet.lk
• www.gov.lk

වෙබ් ද්වාර (Web Portals) මඟින් අදාළ තොරතුරු කෙටි කාලයකින් ලබා දේ. සමහරවිට වෙළඳ පොළ වාර්තා, දුරකථන නාමාවලි වැනි දෑ මේවා යේ අඩංගු ය.

දත්ත කළමනාකරණය.

දත්ත යනු අප හැම දෙනාටම හුරු පුරුදු වචනයකි. පුද්ගලයෙකුගේ වයස, භාණ්ඩයක මිල, පාසලක සිටින ළමුන් සංඛ්‍යාව ආදිය අපට නිතර හමුවන දත්ත කිහිපයකි. එදිනෙදා ජීවිතයේදී අපට නිතර මතකයේ රැඳෙන දත්ත සමූහයක් ඇත. උදාහරණයක් ලෙස නම, උපන් දිනය, ලිපිනය, අධ්‍යාපන සුදුසුකම් ආදිය දැක්විය හැකිය.  නමුත් විශාල දත්ත ප්‍රමාණයක් එකවර මතක තබාගැනීම අපහසු කාර්යයකි. උදාහරණයක් ලෙස පාසැලක සිටින සියලු ළමුන්ගේ දත්ත, වෙළඳසැලක පවතින සියලු ම භාණ්ඩ මිල ගණන් ආදිය දැක්විය හැක. එබැවින් මෙවැනි කාර්යයන් පහසු කරගැනීම සඳහා සහ දත්ත සංවිධානාත්මකව ගබඩා කර තැබීම සඳහ දත්ත සමුදායක් භාවිතා කරනු ලබයි.

දත්ත සමුදායක් යනු ව්‍යුහගත ආකාරයකට පවතින තොරතුරු සමූහයකි. මෙය සම්ප්‍රදායානුකූල ක්‍රම භාවිතයෙන් සහ පරිගණක තාක්ෂණය භාවිතයෙන් කළමනාකරණය කළ හැකිය. නමුත් සම්ප්‍රදායානුකූල ක්‍රමයේ දී කාලය, ශ්‍රමය, භෞතික ඉඩ ප්‍රමාණය වැනි දෑ වැඩි වශයෙන් වැය වන අතර පරිගණක ගත කළමනාකරණයේ දී ඉහත දැක් වූ අඩුපාඩු අවම කරගත හැකි අතර වඩාත් නිවැරදි ආකාරයට එම කටයුතු කළ හැකිව ඇත.
පරිගණක ගත ක්‍රමයේ ආකාර කීපයක් ඇත. පහත දැක්වෙන ලෙස ඒවා වර්ග කර දැක්විය හැකිය.

පැතලි ගොනු ආකෘතිය (Flat File Model):

මෙහිදී දත්ත පද්ධතිය තනි වගුවක් වටා සංවිධානය වී පවතින අතර, සම්පූර්ණ දත්ත පාදකයේ තොරතුරු එක් වගුවක ගබඩා කරයි.

සම්බන්ධක ආකෘතිය (Relational Model):

සම්බන්ධක ආකෘතියක් යනු පොදු අනු ලක්ෂණයන්ගෙන් යුක්ත දත්ත සමූහයකි. මෙම දත්ත එකිනෙකට සම්බන්ධ වගු කීපයක ගබඩා කර ඇත. මෙහිදී එකම දත්ත හා තොරතුරු නැවත නැවත තැන්පත් වීම අවම කර ඇත.

උදාහරණ.
වෙළඳ ආයතනයක පවත්වාගෙන යනු ලබන දත්ත සමුදායක වගු අතර සම්බන්ධතාව පහත දැක්වෙන පරිදි වේ.

සම්බන්ධක ආකෘතිවල විකල්ප ආකෘති ලෙස ධූරක ආකෘතිය හා ජාල ආකෘතිය ඉදිරිපත් කළ හැකිය.

ධූරක ආකෘතිය

ධූරක ආකෘතිය යනු ගසක ව්‍යුහය ආකාරයට (ධූරාවලිය) පිළියෙල වූ දත්ත සමුදාය ආකෘතියකි. මෙම ව්‍යුහයේදී දෙමාපිය දරු සම්බන්ධතා ආකාරයට දත්ත හා තොරතුරු එකිනෙකට සම්බන්ධ වේ. ධූරක ආකෘතියේදී දත්ත පවත්වාගෙන යනු ලබන්නේ ධූරාවලි ආකෘතියට අනුව වේ. මෙහි දත්ත සැකැස්ම යටිකුරු කරන ලද ගසක ආකෘතිය ගනී. මෙහි පාදය ලෙස තනි වගුවක් ක්‍රියා කරයි. අනිකුත් වගු එහි අතු ශාඛා ලෙස ක්‍රියා කරයි. දෙමාපිය දරු සම්බන්ධතාවයට අනුකූල සම්බන්ධතාවක් පවතී. එනම් දරුවාට එක් දෙමව්පියෙන් සිටින අතර දෙමව්පියන්ට දරුවන් කිහිපයක් සිටිය හැක.

මෙහිදී පහළ මට්ටමේ වගුවක තොරතුරු ලබාගැනීමේදී පාදමය වගුවේ සිට පිළිවෙළින් පහළට යා යුතු වේ.

ජාල ආකෘතිය (Network Model)

ජාල ආකෘතිය යනු ධූරක ආකෘතියේ උප කුලකයක් ලෙස හැඳින්විය හැකිය. මේ අනුව එය එකිනෙකට සම්බන්ධ වූ අතු ශාඛා සහිත ගස් රාශියකට සමාන කළ හැකිය. ඉහත දෙමාපිය සම්බන්ධතාවයට අනුව මෙහිතී එක් දරුවෙකුට දෙමව්පියන් කිහිපදෙනෙකු සිටිය හැකිය.

මෙවැනි පද්ධතියක් පවත්වාගෙන යාම හා නඩත්තු කිරීම ප්‍රායෝගිකව අපහසු කාර්යයකි. බොහෝ විට මෙය  පරිගණක ක්‍රම ලේඛකයන් භාවිතා කරයි.

වස්තු සම්බන්ධක ආකෘතිය (Object Relational Model)

මෙයද සාමාන්‍ය සම්බන්ධක ආකෘතියට බොහෝ සෙයින් සමාන වේ. මෙය විස්තෘත සම්බන්ධක ආකෘතිය ලෙසද හැඳින්වේ. නමුත් මෙහිදී දත්ත සමුදාය කළමනාකරණය සඳහා පයිතන් (Python), ජාවා (Java), C++ වැනි වස්තු නැඹුරු භාෂාවක් භාවිතා කරයි. මුල් ආකෘති වලට ජය ගැනීමට නොහැකි වූ පරිගණක ආශ්‍රිත නිර්මාණකරණය (Computer Aided Drawing), භූගෝලීය තොරතුරු පද්ධති (Geographic Information Systems) බහු මාධ්‍ය ආචයන පද්ධති (Multi Media Storage System) වැනි අංශ ජය ගැනීමට මෙම ආකෘතියට හැකි විය.

ක්‍රමලේඛනය සඳහා මූලික පදනම

අපට සාමාන්‍ය ජීවිතයේ දී විවිධ ගැටළුවලට මුහුණ දීමට සිදුවේ. අපි ඒවාට විවිධ ආකාරයට විසඳුම් සොයාගනිමු. පරිගණකයක් භාවිතයෙන් ගැටළුවක් විසඳීමට ක්‍රමලේඛයක් සකස් කළ යුතු වේ. මෙය සකස් කිරීමට පෙර ගැටළුව විසඳන ආකාරය පියවරෙන් පියවර ලියා ගැනීමෙන් විසඳුම තේරුම් ගැනීම පහසු වේ. මෙසේ පියවරෙන් පියවර ලියාගත් විසඳුම ඇල්ගොරිතමයක් ලෙස හඳුන්වනු ලැබේ. මෙසේ ලියාගත් ඇල්ගොරිතමයන් ඉදිරිපත් කිරීම සඳහා මෙවලම් භාවිතා කෙරේ. ඒවා නම්.

1. ගැලීම් සටහන්
2. ව්‍යාජ කේත

ගැලීම් සටහන්.
 ඇල්ගොරිතමයක් රූපමය ආකාරයෙන් ව්‍යුහගත නොවන ලෙස ඉදිරිපත් කිරීම සඳහා ගැලීම් සටහන් භාවිතා කෙරේ. ඒ සඳහා පහත සඳහන් විවිධ රූපමය සංකේත භාවිතා කෙරේ.

ආරම්භය/අවසානය (Start/End)

ගැලීම් සටහනක ආරම්භය සහ අවසානය පෙන්වීමට මෙම සංකේතය භාවිතා කරයි.

​සැකසුම (Process)

දත්ත සැකසීමේ ක්‍රමයක් පෙන්වීමට මෙම සංකේතය භාවිතා කරයි.

ආදාන/ප්‍රතිදාන (Input/Output)

දත්ත ආදානය හා ප්‍රතිදානය පෙන්වීමට මෙම සංකේතය භාවිතා කරයි.

තීරණ ගැනීම (Decision)

 

තීරණ ගැනීම නිරූපණය කිරීම සඳහා මෙම සංකේතය භාවිතා කරයි.

අනු සැකසුම (Sub Process)

ප්‍රධාන සැකසුමකට පරිබාහිරව සිදුවන ඊට අදාළ වෙනත් සැකසුම් නිරූපණය කිරීම සඳහා මෙම සංකේතය භාවිතා කරයි.

ගැලීම් රේඛා (Flow Lines)

රූපමය සංකේත එකිනෙකට සම්බන්ධ කිරීම හා ගැලීම සිදුවන දිශාව පෙන්වීමට මෙම සංකේතය භාවිතා කරයි.

සම්බන්ධක (Connector)

ගැලීම් සටහනක කොටස් සම්බන්ධ කරගැනීම නිරූපණය සඳහා මෙම සංකේතය භාවිතා කරයි.

උදාහරණ 1.
එකිනෙකට වෙනස් සංඛ්‍යා දෙකක් ලබාගෙන විශාලතම සංඛ්‍යාව ප්‍රතිදානය කරන්න.

උදාහරණ 2.
සංඛ්‍යා පහක් ලබාගෙන ඒවායේ එකතුව ප්‍රතිදානය කරන්න.

ව්‍යාජ කේත (Pseudo Codes)

පරිගණක වැඩසටහන් සකස් කිරීමේදී ක්‍රමලේඛකයාට වඩාත් පහසුවෙන් ඇල්ගොරිතමය තේරුම් ගැනීම සඳහා ව්‍යාජ කේත භාවිත කරයි. මෙහිදී ඉංග්‍රීසි භාෂාවේ වචන භාවිතා කර උපදෙස් මාලාව සකස් කෙරේ. මෙම වචන කිසිදු ක්‍රමලේඛ භාෂාවකට භාවිතා කරන වචන නොවූවත් ඒවා බොහෝ දුරට ඒ හා සමාන බවක් පෙන්වයි. මෙහිදී පහත සඳහන් ප්‍රකාශන භාවිතා කෙරේ.

1. තෝරාගැනීමේ ප්‍රකාශන (Selection Statements)

IF Then ප්‍රකාශනය

උදාහරණ
IF marks>=50 Then
       Display "Pass"
Else
       Display "Fail"
Endif

2. පුණරාවර්තක ප්‍රකාශන (Repetitive Statements)

මෙම ප්‍රකාශන යම් උපදෙස් මාලාවක් යම් වාර ගණනක් නැවත නැවත කිරීම සඳහා භාවිතා කෙරේ.

a) For Next පුණරාවර්තනය.
මෙම ප්‍රකාශනය යම් උපදෙස් මාලාවක් නියමිත වාර ගණනක් නැවත නැවත කිරීමට භාවිතා කෙරේ.

උදාහරණ
සංඛ්‍යා දහයක එකතුව ලබාගැනීම.
For Count = 1 to 10
          Input num
          Total=Total+num
Next Count

b) While Do පුණරාවර්තනය
යම් උපදෙස් මාලාවක් නොදන්නා වාර ගණනක් නැවත නැවත කිරීමට මෙම ප්‍රකාශනය භාවිතා කෙරේ. මෙහිදී යම් කොන්දේසියක් මුලදී පරීක්ෂා කර එය සත්‍යව පවතිනතුරු නැවත කිරීම සිදු කෙරේ.

උදාහරණ
සංඛ්‍යා සමූහයක් ලබාගෙන ඒවායේ එකතුව ලබා ගන්න. (සෘණ සංඛ්‍යාවක් ලබාදුන් පසු නැවත නැවත කිරීම නවතන්න)
While num >0 Do
         Input no
         Total=Total+no
Endwhile

c) Repeat Until
මෙම ප්‍රකාශණය යම් උපදෙස් මාලාවක් නොදන්නා වාර ගණනක් නැවත නැවත කිරීමට භාවිත කෙරේ. මෙහිදී පුණරාවර්තනය කිරීමට අවශ්‍ය කොටස අවසානයේදී යම් කොන්දේසියක් පරීක්ෂා කර එය අසත්‍යව පවතිනතුරු නැවත, නැවත කිරීම සිදු කෙරේ.

උදාහරණ
බින්දුවට වැඩි සංඛ්‍යා සමූහයක් ලබාගෙන ඒවායේ එකතුව ලබා ගන්න. (බින්දුව ලබා දුන් විට ලූපය නතර කෙරේ)

Repeat
      Input no
      Total=Total+no
Until no<0

ගැලීම් සටහන්වල භාවිතා කළ උදාහරණ දෙක ව්‍යාජ කේත භාවිතා කර ලියා දක්වමු.
Input num1, num2
If num1>num2 Then
       Display num1
Else
       Display num2

උදාහරණ
a) For Next ප්‍රකාශණය භාවිතා කර
Total=0
For Count=1 to 5
            Input num
            Total=Total+num
Next Count
Display Total

b) Whole Do ප්‍රකාශනය භාවිතා කර
Total=0
Count=0
While Count <5 Do
      Input num
      Total=Total+num
      Count=Count+1
Endwhile

c) Repeat Until ප්‍රකාශනය භාවිතා කර
Total=0
Count=0
Repeat
      Input num
      Total=Total+num
      Count=Count+1
Until Count =5
Display Total

While Do ප්‍රකාශනය හා Repeat Until ප්‍රකාශනය For Next ප්‍රකාශනය වෙනුවට භාවිතා කළ හැකි බව ඉහත උදාහරණ වලින් පැහැදිලි වේ.